I.3.2. Интервокальные консонантные сочетания

Особое место в слоговых структурах двусложных слов занимают интервокальные КС, среди которых особо выделяются дву- и трехчленные КС.

Есть несколько четырехчленных и одно пятичленное КС.

Интервокальные двучленные КС – 355 соч.

ИДКС с губными в позиции 1 члена – 79 соч.

Сочетания типа ГГ – 15 соч.: [bb] – tibbi, [bm] – kubmetr, [pb] – qrupbaz, [pf] – sapfa, [pm] – yapma, [pp] – truppa, abpaş, [vb] – növbə, [vv] – ravvin, [vm] – travma, [ff] – biffon, [mb] – pambıq,anbar, [mp] – rampa, [mv] – simvol, [mf] – nimfa, [mm] – xammal, sınma.

Cочетания типа ГП – 41 соч.: [bd] – abdal, [bz] – abzas, [bc] –cibcik, [bn] – abnos, [br] – fabrik, [bl] – şablon; [fd] – safdil, bafta, [fç] – kefçi, neftçi, [fc] – kefcil, [fl] – kefli, [fn] – ifna, [fr] – nifrət, [f]s – kefsiz, lavsan, [fş] – ifşa, avşar, [fz] – əfzun, [ft] – avto; [pd] – lapdan, [pt] – qibtə, [ps] – ipsiz, abses, [pş] – şap-şup, [pc] – kipcə, [pç] – ipçi,dibçək, [pl] – diplom, [pn] – gipnoz, [pr] – kapron; [vd] – sevda, [vz] – mövzu, [vc] – evcik, [vl] – evli, [vn] – qrivna, [vr] – plevra; [md] – nimdaş, [mt] – tam-tam, [mz] – imza, [ms] – timsah, [mş] – şimşək, [mc] – damcı, [mç] – qamçı, [ml] – imla, [mn] – xamna, [mr] – qumral.

Сочетания типа ГС – 11 соч.: [bg] – cibgir, [by] – subyekt; [pg] – hap-gop, [pk] – abkeş, [py] – kupyur; [vg] – sevgi, [vy] – revyu; [fg] – lifgir; [mg] – qəmgin, [mk] – imkan, [my] – kimya.

Сочетания типа ГЗ – 12 соч. : [vq] – mövqe, [vк] – zavkom, [vğ] – çovğun, [vh] – gövhər; [fq] – əfqan, [fh] – məfhum; [pq] – çapqın, [pk] – yubka, [px] – abxaz; [mx] – xımxırd, [mğ] – damğa, [mh] – ham-ham.

ИДКС с переднеязычными в позиции 1 члена – 173 соч.

Сочетания типа ПГ – 36 соч.: [db] – xudbin, futbol, [dv] – spidvey, [dm] – idman; [tf] – lütfən, bədfal, [tm] – yetmiş; [zb] – cızbız, [zv] – vız-vız, [zm] – plazmon; [sb] – nisbət, [sp] – aspekt, [sv] – rusvay, [sf] – fıs-fıs, [sm] – asmaq; [şb] – şaşbaş, [şp] – aşbaz, [şv] – pişvaz, [şf] – fış-fış, [şm] – çeşmə; [cb] – icbar, [cv] – vıc-vıc, [cm] – qucmaq; [çb] – qoçbaz, [çp] – pıç-pıç, [çm] – miçman; [lb] – şalban, [lp] – mal-pul, [lv] – alver, [lf] – delfin, [lm] – kalmıк; [nv] – yanvar, [nf] – anfas; [rb] – karbon, [rp] – çırpı, [rv] – karvan, [rf] – bərfərz, [rm] – qarmon.

Сочетания типа ПП – 76 соч.:[dd] – yaddaş, dadlı, [ds] – ad-san, [dc] – cidd-cəhd, [dn] – ədna, [dr] – idrak; [td] – itdi, [tt] – qetto, [ts] – vitse, dadsız, [tş] – şit-şor, padşah, [tc] – tatca, [tç] – çat-çat; [tl] – atlas, [tn] – etnik, [tr] – retro; [zd] – muzdur, [zt] – iz-toz, [zz] – izzət, yazda, sazlı, [zs] – saz-söz, [zc] – qrızca, [zç] – izçi, [zl] – buzlaq, [zn] – yeznə, [zr] – mizrab; [sd] – basdəq, dəstək, [st] – tas-tas, [ss] – hissə, duzsuz, dadsız, [sc] – məscid, [sl] – aslan, [sn] – qasnaq, [sr] – misra; [jd] – stajlı, vicdan, [jt] – gec- tez; [şd] – işdək, beşlik, heşdən, [şt] – paştet, [şs] – işsiz, saçsız, [şş] – eşşək, [şc] – quşcuq, [şç] – başçı, [şn] – keçmiş, [şr] – dişrə; [cc] – taccıq, [cl] – iclas; [çs] – ucsuz, [çc] – üçcə, [çn] – heçnə, [çr] – içrə; [ld] – saldo, [lt] – balta, [lz] – balzam, [ls] – halsız, [lş] – pul-şey, [lc] – pulcuq, [lç] – elçi, [ll] – villa, [ln] – yalnız, [lr] – gülrux; [nd] – sandıq, [nt] – şantaj, [nz] – senzor, [ns] – insan, [nş] – inşa, [nc] – sancı, [nç] – klançı, [nn] – panno, şanlı, [nr] – tanrı, [rd] – girdab, [rt] – qurtum, [rz] – tarzən, [rj] – birja, [rs] – arsız, [rş] – turşu, [rc] – cur-cur, [rç] – darçın, [rl] – burlak, [rn] – zurna, [rr] – xarrat, nurlu.

Сочетания типа ПС – 24 соч.:[dg] – dadgər, [dk] – badkeş, [dy] – badya; [tg] – bitdi, [tk] – küt-küt, [ty] – tutya; [zg] – cizgi, [zy] – cizyə; [sg] – nisgil, eskiz, [sy] – nisyə; [şg] – qaş-göz, [şk] – aşkar, [şy] – beşyaş, [cg] – gicgah; [çg] – üçgöz, seçki; [lg] – ilgək, [lk] – yelkən, [ly] – milyon; [ng] – yengə, [nk] – anket, [ny] – senyor, [rg] – dargöz, [rk] – şirkət, [ry] – giryan.

Сочетания типа ПЗ – 37 соч.: [dq] – miqdar, [dğ] – badğız, [dh] – bədhal; [tq] – satqı, [tk] – plitka, [tx] – dadxa, [th] – ithaf; [zq] – sızqa, [zğ] – azğın; [sq] – qısqı, [sk] – maska, [sx] – pasxa, [sh] – ishal; [jq] – qıj-qıj; [şq] – daşqın, [şk] – fişka, [şx] – xaşxaş, [şh] – huş-huş; [cq] – ucqar, [cx] – gücxoş; [çq] – uçqun, [çx] – üçcə; [lq] – ealqız, [lk] – balkon, [lğ] – dalğa, [lx] – ilxı, [lh] – ilham; [nq] – inquş, [nk] – banka, [nx] – qanxor, [nğ] – yanğın, [nh] – zinhar; [rq] – larqo, [rk] – barkas, [rx] – burxuq, [rğ] – qırğın, [rh] – birhövr.

ИДКС с среднеязычными в позиции 1 члена – 36 соч.

Сочетания типа СГ – 8 соч.: [kb] – nikbin, [kp] – yekpay, [km] – hikmət; [yb] – qeybət, [yp] – şeypur, [yv] – heyva, [yf] – tayfa, [ym] – yayma;

Сочетания типа СП – 18 соч.: [kd] – dikdir, [kt] – diktə, [ks] – yeksan, [kc] – cik-cik, [kç] – dikçə, [kl] – təklif, [kn] – miknət, [kr] – yekrəy; [yd] – qreyder, [yt] – zeytun, [yz] – qeyzer, [ys] – qaysı, [yş] – şey-şüy, [yc] – yaycıq, [yç] – qayçı, [yl] – laylı, [yn] – iynə, [yr] – ceyra

Cочетания типа СС -5 соч.: [kg] – təkgöz, [kk] – hikkə; [yg] – aygün, [yk] – heykəl, [yy] – niyyət.

Сочетания типа СЗ – 5 соч.: [yq] – tayqa, [yk] – qayka, [yx] – meyxoş, [yğ] – qayğı, [yh] – hay-hay.

ИДКС с заднеязычными в позиции 1 члена – 67 соч.

Сочетания типа ЗГ – 19 соч.: [qb] – reqbi, [qv] – əqvam, [qm] – seqment;[kv] – sekvestr, [km] – lakmus, [xb] – müxbir, [xv] – ax-vay, [xf] – məxfi, [xm] – axmaq; [ğb] – bağban, [ğp] – yağ-piy, [ğv] – vığ-vığ, [ğf] – iğfal, [ğm] – yağmaq; [hb] – behbud, [hp] – şahpər, [hv] – qəhvə, [hf] – məhfər, [hm] – lehmə.

Сочетания типа ЗП – 38 соч.: [qd] – miqdar, [ql] – reqlan, [qn] – maqnat, [qr] – reqress; [kt] – rektor, tıq-tıq, [kz] – ekzot, [ks] – veksel, haqsız, [kc] – lakca, [kç] – çukşa, [kl] – reklam, haqlı, [kr] – ekran; [xd] – çıxdaş, [xt] – axta, [xs] – axsaq, yağsız, [xş] – yaxşı, [xc] – çexcə, [xç] – naxça, bağça, [xl] – sıxlıq, [xg] – çaxnaq, [xr] – ixrac; [ğd] – buğda, [ğt] – yağ-tər, [ğz] – zağ-zağ, [ğs] – yağsız, [ğc] – yığcam, [ğç] – ağçil, [ğl] – yağlı, [ğn] – sığnaq, [ğr] – sağrı;[hd] – gahdan, [ht] – mehtər, [hz] – ah-zar, [hs] – ehsan, [hş] – vəhşi, [hc] – mahcə, [hl] – mahlıc, [hn] – mahnı, [hr] – şöhrət.

Сочетания типа ЗС – 5 соч.: [qy] – miqyas, [xy] – baxya, [ğg] – ağgöz , [hg] – gah-gah, [hk] – ehkam.

Сочетания типа ЗЗ – 5 соч.: [kq] – saqqız, [xq] – qax-qoz, [hq] – dehqan, [hh] – səhhət, [ğq] – qığ-qığ.

Интервокальных двучленных КС 355. В позиции 1 члена наибольшее количество сочетаний образуют переднеязычные- 173 соч. На 2-ом месте губные с 79 сочетаниями. Далее идут заднеязычные – 67 соч. и среднеязычные – 36 соч. В позиции 2-го члена на первом месте также переднеязычные – 173 соч., далее идут губные – 78 соч., заднеязычные – 59 соч. и среднеязычные – 45 соч. Наибольшее количество сочетаний у ПП – 76, ГП – 41, ЗП – 38, ПЗ – 37 и ПС – 36.

Интервокальные трехчленные КС – 158 соч.

ИТКС с губными в позиции 1 члена – 17 соч.

Сочетания типа ГГГ – 1 соч.: [mpf] – dempf ler

Сочетания типа ГГП – 4 соч.: [mbl] – emblem, [mbr] – membran, [mpl] – tramplin, [mfl] – pamflet.

Сочетания типа ГПП – 8 соч.: [pst] – substant, [psl] – qipsli, [fts] – neftsiz, [ftç] – neftçi, [ftl] – neftli, [fsl] – nəfsli, [fşt] – bifşteks, [frl] – şifrli.

Сочетания типа ГПС – 2 соч.: [ftg] – qüftgü, [fsk] – nəfskar

Сочетания типа ГЗП – 2 соч.: [vql] – zövqlü, [vкs] – zövqsüz.

ИТКС с переднеязычными в позиции 1 члена – 111 соч.

Сочетания типа ПГГ – 1 соч.: [rpm] – çırpmaq.

Сочетания типа ПГП – 10 соч.: [tms] – ritmsiz, [tml] – ritmli, [zvl] – üzvlü, [spl] – displey, [cvl] – həcvli, [lms] – elmsiz, [lml] – elmli, [lpl] – qulplu, [rbc] – serbcə, [rpc] –turpca

Сочетания типа ПГЗ – 1 соч.:[spk] – qəsbkar

Сочетания типа ППГ – 9 соч.: [stm] – plastmass, [ltf] – multfilm, [ltm] – altmış, [nsf] – transfert, [ncm] – sancmaq, [rdm] – qardman, [rtb] – svertbot, [rtp] – part-part, [rtm] – artma

Сочетания типа ППП – 45 соч.: [trl] – metrlik, [zdl] – muzdlu, [zss] – muzdsuz, [stç] – züstçü, [str] – astra, [jdl] – vəcdli, [ldş] – feldşer, [ldc] – cild-cild, [lts] – cildsiz, [ltd] – altdan, [ltc] – keltcə, [ltl] – xıltlı, [ltr] – ultra, [lst] – rels-tir, [lss] – relssiz, [lsl] – relsli, [rst] – verstak, [rsç] – persçi, [rsl] – hirsli, [rss] – girssiz, [rsc] – farsca, [rts] – spirtsiz, yurdsuz, [rtç] – spirtçi, yurdçu, [rdd] – yurddaş, [rşs] – turşsur, [rşr] – marşrut, [rşl] – kvarşlaq, [ntt] – lanttaq, [ntç] – vintçi, [ntş] – landşaft, [nsn] – pensne, [nsl] – kansler, [ndl] – lendlord, [ndr] – tundra, [ndd] – anddaş, andlı, [ntd] – bantlı, [nsc] – inscins, [nss] – prinssiz, [nşl] – anşlaq, [nzl] – senzli, [njd] – dinclik, [ntr] – sentrizm, [nçs] – quncsuz, [nçç] – sincçi, andçı, [nçl] – frençli

Сочетания типа ППС – 5 соч.: [stg] – dəstgir, [rny] – vernyer, [rtk] – kirt-kirt, [rty] – çertyoj, [nty] – rantye.

Сочетания типа ППЗ – 7 соч.: [stk] – rastkar, [rtq] – cırtqoz, qurd-quş, [rtx] – xırd-xırd, xırt-xırt, [rtk] – kurtka, [ntq] – rentgen, [ncx] – xınc-xınc, [rçq] – qırç-qırç.

Сочетания типа ПСГ – 1 соч.: [ngv] – angvil

Сочетания типа ПСП – 2 соч.: [ngc] – cing-cing, [ngç] – dingçi

Сочетания типа ПЗГ – 6 соч.: [skv] – biskvit, [şqb] – eşqbaz, [rxm] – qırxmaq, [lxm] – qalxmaq, [nqp] – pinq-ponq,[nqv]-pinqvin

Сочетания типа ПЗП – 22 соч.: [skl] – çirkli, [skr] – diskret, [rks] – marksizm, [rqç] – irqçi, [rkl] – çirkli, [rxl] – çarxlı, [rxs] – çarxsız, [rxç] – çarxçı, [rxd] – qarxdış, [rkt] – arktik, [lxç] – xalqçı, [lkc] – ilkcə, [lkl] – silkli, [nkt] – plankton, [nkn] – banknot, [nkr] – bankrot, [nkl] – anklav, [nkç] – tankçı, ştanqçı, [nqr] – manqrov, [nql] – ştanqlı, [şql] – eşqli, [şks] – eşqsiz

Сочетания типа ПЗС – 1 соч. : [nqg] – rinqgit

Сочетания типа ПЗЗ – 1 соч.: [nkq] – dinkqo

ИТКС с среднеязычными в позиции I члена – 16 соч.

Сочетания типа СГП – 1 соч.: [yfl] – şleyfli

Сочетания типа СПГ – 3 соч.:[ysb] – beysbol, aysberq, [ysm] – seysmik, [ksm] – əksmeyl

Сочетания типа СПП – 8 соч.: [ydd] – qeydli, [yzn] – qeyznak, [yzl] – qeyzlə, [yts] – qeydsiz, [yşn]-eyş-nuş, [ytn] – seytnot, [yss] – qeyzsiz, [ytç] – qeydçi

Сочетания типа СПC – 4 соч.: [yzy] – feyzyab, [yzg] – seyrgah, [ydg] – seydgah, [ytk] – qeytkeş

ИТКС с заднеязычными в позиции 1 члена – 14 соч

Сочетания типа ЗПП – 10 соч.: [ktl] – faktlı, [kst] – ekstaz, [xtt] – taxt-tac, [xtl] – baxtlı, [xts] – vaxtsız, [ğts] – nağtsız, [xts] – vaxtsız, [nts] – cəhdsiz, [nrl] – sehrli, [hrs] – sehrsiz

Сочетания типа ЗПГ – 3 соч.: [ksp] – ekspert, [xtv] – vaxt-vaxt, [hrb] – sehrbaz , [ksk] – ekskurs

Сочетания типа ЗПС – 1 соч. : [hrk’] – sehrkar

Интервокальных трехчленных КС в ДС АЯ – 158. В позиции 1-го члена таких сочетаний выступают переднеязычные – 111 соч., губные – 17 соч., среднеязычные – 16 соч., заднеязычные – 14 соч. В позиции 2 – го члена на первом месте также переднеязычные – 102 соч., далее идут заднеязычные – 32 соч., губные – 18 соч. и только в 6 соч. выступают среднеязычные. В позиции 3-го члена на 1 месте также переднеязычные – 112 соч., у губных 24 соч., среднеязычных 13 соч., заднеязычных 9 соч.

Интервокальные четырехчленные КС – 15 соч.

ИТКС с губными в позиции I члена – 1 соч.

Сочетания типа ГППП -1 соч.: [psşl] – qipsşlak

ИТКС с переднеязычными в позиции I члена – 9 соч.

Сочетания типа ПППП – 3 соч.: [rstd] – verslik, [ntst] – landstinq, [ntşt] – landşturm

Сочетания типа ППЗП – 4 соч.: [tskr] – blitskriq, [ltqr] – altqrup, [nskr] – sanskrit, [ndqr] – landqrat.

Сочетания типа ПППС – 1 соч.: [rtny] – partnyor

ИТКС с заднеязычными в позиции I члена – 3 соч.

Сочетания типа ПЗПП – 1 соч.: [nkst] – qanqster

Сочетания типа ЗПГП – 2 соч.: [kspr] – ekspromt, [pstr] – supstrat

Сочетания типа ЗППП – 1 соч.: [kstr] – ekstra

ИТКС с среднеязычными в позиции I члена – 2 соч.

Сочетания типа СЗПП – 1 соч.: [yxst] – reyxstaq

Сочетания типа СЗПГ – 1 соч.: [yxsv] – reyxsver

Интервокальные пятичленные КС – 1 соч.

Сочетания типа ПППЗП – 1 соч.: [ntskn] – landsknext

Указанное пятичленное сочетание встретилось в одном единственном слове landsknext, в котором в русском языке выступает четырехчленное КС, т.к. сочетание согласных дс в русском языке произносится как [ц]: [ланцхнэхт].

Таким образом, в интервокальном положении в двусложных словах азербайджанского языка обнаружено в общей сложности 529 КС, из которых 355 сочетаний двучленные, 158 – трехчленные, 15 – четырехчленные и 1- пятичленное.

Bu yazını Facebookda şərh et